GroenLinks: voortschrijdend inzicht over geloof en groepsdwang

Door Carel Brendel, 21 oktober 2010

Femke HalsemaWe beleven merkwaardige tijden. In de rechtszaal doen de GroenLinks-leden Mohamed Rabbae en René Danen verwoede pogingen om de islamcriticus Geert Wilders tot zwijgen te brengen. In de politieke arena vallen vooraanstaande partijgenoten daarentegen op door stevige islamkritiek.

Op een conferentie over godsdienstvrijheid zwengelde partijleider Femke Halsema onlangs het debat aan. In haar lezing riep zij progressieven op om hun terughoudendheid in het islamdebat te laten varen. Halsema ‘kan en wil niet wegdeinzen voor de intolerantie, die met name de meer orthodoxe islam herbergt’.

Het was een oproep om niet alleen misstanden in christelijke kring aan te pakken, maar de zelfde hartstocht ook ten toon te spreiden tegen de onderdrukking van islamitische vrouwen en homo’s. Halsema verdedigde het hoofddoekverbod op een middelbare school in Antwerpen, maar pleitte daarentegen wel voor het toelaten van de sluier bij de politie.

Het kwam haar te staan op kritiek uit vrijzinnig-seculiere hoek. “Voorlopig blijft GroenLinks de partij die als vanouds morrelt en knaagt aan de scheiding van kerk en staat”, concludeerde Sylvain Ephimenco. “Halsema veronachtzaamt het belang van een neutrale overheid, waarvan de vertegenwoordigers niet de regels van de antidemocratische sharia volgen”, schreef ik op mijn weblog.

Anderssoortige kritiek op Halsema kwam er uit religieuze kringen. Voorman André Rouvoet van de ChristenUnie was het met haar eens dat ‘we niet moeten willen zwijgen over de zwarte kant van de islam’. Hij vond echter dat Halsema in naam van de emancipatie te veel inbreuk doet aan de vrijheid van religieuze gemeenschappen om hun eigen voorschriften en leefregels te bepalen. Rouvoet had een stevige uitsmijter: “De strategie van emancipatie en bevrijding van Halsema en GroenLinks is in wezen vatbaar voor dezelfde kritiek als de benadering van Geert Wilders en de PVV van de islam: gelovige moslims, christenen en SGP-vrouwen moeten bevrijd worden van onderdrukkende geloofsvoorschriften, leefregels en ideologieën.”

‘Sterft, gij oude vormen en gedachten!’ is overigens geen passage uit het partijprogramma van de PVV, maar een strofe uit de Internationale, het bekendste socialistische strijdlied. In die zin paste de oproep van Halsema eerder bij de voorlopers van GroenLinks.

Op Rouvoet reageerde weer Brechtje Paardekooper, cultuur- en godsdienstpsycholoog en vooraanstaand lid van GroenLinks. Zij stond Halsema ook al terzijde toen deze in september 2009 na een spraakmakend interview in De Pers (‘De islam is een probleem’) vooral vanuit de eigen gelederen werd bestookt.

Rouvoet, aldus Paardekooper, ging in zijn betoog voorbij aan ‘de groepsdwang die in religieuze gemeenschappen kan heersen’. “Vergaande macht die zich uitstrekt over alle aspecten van het dagelijks leven, kan leiden tot ernstige grensoverschrijdingen.” Paardekooper keerde zich eveneens tegen ‘linkse onverschilligheid tegenover religieuze groepsdwang’. Tenslotte schreef ze: “Als Rouvoet Halsema ervan beschuldigt emancipatie op te leggen, anti-religieus te zijn of zelfs de PVV-lijn te steunen, pleegt hij niet alleen karaktermoord. Erger is dat hij het gesloten karakter van religieuze gemeenschappen versterkt en hen legitimeert als ze zich onttrekken aan kritiek en grondrechten van hun leden schenden.”

Anders dan bij het interview van 2009 bleef het dit keer relatief stil bij GroenLinks. Kennelijk beseft de achterban eindelijk dat het geen zin meer heeft om voortdurend in een kramp te schieten bij het onderwerp islam.

In vijf jaar kan er veel veranderen. In maart 2005 hield Halsema nog een licht hysterische toespraak op het partijcongres van GroenLinks. De partijleider verdedigde Gedoemd tot kwetsbaarheid, waarin schrijver Geert Mak de film Submission op één lijn stelde met Der ewige Jude van Joseph Goebbels. Door Submission te maken stonden de met de dood bedreigde Ayaan Hirsi Ali en de vermoorde Theo van Gogh juist op de bres voor onderdrukte moslimvrouwen. Desondanks prees Halsema Maks leugenpamflet aan als ‘een redelijk standpunt uit een gezaghebbende mond’.

Halsema omschreef in diezelfde toespraak Ayaan als ‘de belangrijkste mascotte van rechts-conservatief Nederland’. “Wie ook maar lichte kritiek op haar heeft, wordt onmiddellijk belaagd door haar F-side van middelbare mannen: Cliteur, Ellian, De Winter, Ephimenco, Herman Philipse, Wilders èn Van Aartsen. Het wordt tijd dat zij haar koers eens gaat verleggen. Als het haar echt om vrouwen gaat, als zij vrouwen sterk en weerbaar wil maken, laat zij zich dan losmaken uit deze conservatieve mannenclub, uit de godsdienststrijd, laat zij zich emanciperen van deze ‘born-again’ atheïsten en de kortste route nemen naar die partijen die zich altijd voor vrouwen hebben ingezet.”

Ongeveer in die zelfde tijd (NRC Handelsblad, 12 maart 2005) verkondigde Halsema: “Wat zou het een verademing zijn als Ayaan Hirsi Ali eens wat meer anti-man werd en wat minder anti-islam.” Gelukkig is Halsema vijf jaar later wat meer anti-islam geworden als het gaat om de emancipatie van de vrouw; het onderwerp waarvoor Ayaan zich inzette, waarvoor ze een hoge prijs moest betalen, en waarvoor ze ook uit de hoek van GroenLinks met emmers modder werd bedolven.

Er is sprake van voortschrijdend inzicht bij Halsema. Daarvoor kunnen we haar niet genoeg prijzen. Maar is die vooruitgang er ook in andere echelons van GroenLinks? In Den Haag heeft de PVV kanttekeningen gezet bij een islamitische iftarmaaltijd die tijdens de ramadan werd gehouden op het stadhuis. Kosten: 15.000 euro. Raadslid Machiel de Graaf noemt het ‘een geldverslindend onzinproject’.

GroenLinks-raadslid Inge Vianen vond de PVV-kritiek onterecht en het weerwoord van PvdA-wethouder Marnix Norder (PvdA) niet krachtig genoeg. “Het zou mooi geweest zijn als hij verteld had over de band die tussen mensen ontstaat door gezamenlijke rituelen zoals vasten.” Geen woord over de door partijgenote Paardekooper gesignaleerde groepsdwang, die tijdens de vastenmaand ramadan altijd een hoogtepunt bereikt.

“GL bestuurt niet in Den Haag. Landelijk zijn wij tegen subsidie van religieuze evenementen”, reageerde Halsema op Twitter. Bij deze tweet past weer een andere strofe uit een socialistisch strijdlied: Voorwaarts en niet vergeten!