Een droeve ridder van het vrije scheldwoord
Door Carel Brendel, 16 februari 2011
Alweer twee jaar geleden publiceerde Joost Zwagerman zijn dubbelpamflet Hitler in de polder & Vrij van God. Hierin bekritiseerde de schrijver de voortdurende verwijzingen naar Hitler om tegenstanders in het islamdebat verdacht te maken. Daarnaast viel hij de hypocrisie aan van een oude garde, die zich twintig jaar geleden nog wel inzette voor de bedreigde schrijver Salman Rushdie, maar sindsdien vrijwel zijn mond houdt over de negatieve aspecten van de islam. Francisco van Jole komt de eer toe om beide door Zwagerman gesignaleerde fenomenen in één persoon te verenigen. De hoofdredacteur van opiniesite Joop verwees gisteren naar zijn toenmalige protest tegen het door ayatollah Khomeini afgekondigde doodvonnis. Dat deed hij in een artikel over een naar Auschwitz verwijzende tekening van Adriaan Soeterbroek. De huiscartoonist van Joop maakte zijn omstreden prent naar aanleiding van de PVV-plannen voor een ‘tuigdorp’ – een verbaal opgefokte versie overigens van een oud plan van PvdA, CDA en VVD om asociale huurders te laten verhuizen naar containerwoningen buiten de stad.
De vergelijking tussen een tuigdorp en een vernietigingskamp zorgde voor woedende reacties. De tekenaar zelf kreeg een ‘tsunami van ellende’ over zich heen in de vorm van agressieve en bedreigende mailtjes. Wilders kondigde van zijn kant aan dat hij een politiek debat bij Pauw & Witteman (Vara) zou boycotten, als de gewraakte cartoon niet zou worden geschrapt door Joop, dat is opgericht door de Vara.
Destijds, aldus Van Jole, liep hij rond in een t-shirt met de tekst ‘I am Rushdie’. Door de reactie van Wilders werd het tijd voor een shirt met de tekst ‘I am Joop’. Van Jole: “Wilders wil weliswaar niemand dood maken maar wel monddood maken. Hij bedreigt je niet maar dreigt wel. Je mag geen ‘walgelijke’ vergelijkingen over hem maken, anders maakt hij je het werken onmogelijk. Ook dat is censuur. Daar verzet ik me tegen en daarom stel ik me pal op achter een cartoon die ik zelf nooit gemaakt zou hebben. Dus nu luidt de tekst op het t-shirt ‘I am Joop’. En net als toen wordt de confrontatie niet uit de weg gegaan.’
‘De vrijheid van meningsuiting geldt ook voor abjecte figuren en meningen’, schreef ik in april 2010 naar aanleiding van het proces tegen de voorzitter van de Arabisch-Europese Liga, die een stuitende cartoon op de website van zijn antisemitische club had geplaatst. Deze stelling is ook in de afgelopen weken weer volop actueel. Adriaan Soeterbroek heeft het volste recht om beledigende cartoons met weerzinwekkende vergelijkingen te publiceren. Gezien de deining verdient de cartoon zeker, zoals Van Jole voorstelt, een plaatsje in de door de VVD beheerde vrijdenkersruimte in de Tweede Kamer.
Het is ook waar dat Geert Wilders soms een gespannen relatie heeft met de vrijheid van meningsuiting. Zijn voorstel voor een koranverbod is het bekendste voorbeeld. Daarnaast wil hij nog wel eens het ontslag eisen van deze of gene die zich in een tweet over hem uitlaat. Maar in de Tuigdorp-affaire verbiedt en bedreigt Wilders niets en niemand. Hij heeft niet het ontslag van de cartoonist geëist. Hij maakt hem het werken niet onmogelijk. Soeterbroek kan rustig zijn tekeningen blijven maken voor Joop. Ook doet Wilders geen aangifte tegen de tekenaar. Hij heeft alleen geen trek om in een Vara-programma op te draven in een debat, terwijl een ander Vara-onderdeel hem associeert met nazi-vernietigingskampen. Soeterbroek heeft het recht om zijn stuitende tekening te maken, maar Wilders heeft het recht om zijn weerzin te tonen en weg te blijven bij de organisatie, die een podium biedt voor deze bagger. Van Jole, de droeve ridder van het vrije scheldwoord, verwart de vrijheid van meningsuiting met de vrijheid om van kritiek verschoond te blijven.
Overigens, sommige tegenstanders van Wilders, die vinden dat er een cordon sanitaire moet worden gelegd rond de PVV, zullen alleen maar blij zijn met zijn afwezigheid. Je kunt Wilders verwijten dat hij de weg van de minste weerstand kiest, zich weer eens aan een debat onttrekt, en in plaats daarvan een thuiswedstrijd bij Uitgesproken WNL verkiest. Maar om dat nou ‘dreigen’ te noemen?
Van Jole gaat ten onder aan zijn eigen overspannen vergelijking tussen Salman Rushdie en Joop, aan het gelijkschakelen van ‘dood maken’ en ‘monddood maken’. Rushdie zal tot zijn levenseinde omringd zijn met lijfwachten, net als de cartoonisten Kurt Westergaard en Lars Vilks, islamcritica Ayaan Hirsi Ali en mogelijk ook Geert Wilders zelf. Soeterbroek kan na het overwaaien van de ‘tsunami van ellende’ vrolijk doortekenen en de straat opgaan. Hij hoeft zich geen andere identiteit aan te meten, zoals de Amerikaanse Molly Norris, initiatiefneemster van de Draw Mohammed Day. Om aan de doodsbedreigingen te ontkomen is deze cartooniste op advies van de FBI verdwenen in een getuigenbeschermingsprogramma.
Van Jole heeft nu zijn eigen risicoloze antwoord. De lezers van Joop mogen meedoen aan een Draw Wilders Day ofwel De Grote Wilders Cartoon-test. Joop neemt daarmee de proef op de som: “Wat mag wel, wat mag niet? Wat is walgelijk, wat is correct?” Presenteert Joop hierna ook nog De Grote Mohammed Cartoon-test?