CarelBrendel.nl

Hoe verbindt je de levenslijnen van totaal verschillende, maar wel behoorlijk verknipte personen aan elkaar tot een spannend en meeslepend verhaal? Het antwoord geeft de Utrechtse journalist Patrick Pouw in De Terugkeerling, zijn met groot gevoel voor timing begin dit jaar verschenen debuutroman.

Hoofdpersoon één, de “terugkeerling” is Pjotr van Wijk, die ontsnapt uit een treurig bestaan bij een cynische vader in Nieuwegein door de islam te omhelzen. Als Bilal vindt hij zijn bestemming in de Utrechtse wijk Kanaleneiland waar hij in razend tempo radicaliseert. Hij ontpopt zich als de aanvoerder van een groepje selfmade terroristen. De Domstad-jihadis plannen een grote aanslag in het winkelhart van Nederland.

De tweede hoofdpersoon, Bilal’s tegenstrever Mo vertrok juist uit Kanaleneiland om aan een treurig bestaan te ontkomen. Hij is nu eenmaal anders dan zijn roddelzieke moeder en zijn criminele broer. Mo laat het Marokkaanse milieu achter zich dankzij de kennismaking met het mysterieuze mooie meisje Melissa, van wie de precieze achtergrond pas tegen het einde duidelijk wordt.

Mo vindt haar portemonnee in de stadsbus waarin zij kennelijk op weg was naar de tippelzone aan de Europalaan. Het is het begin van een kortstondige vriendschap. Mo breekt uit zijn ongelukkige Utrechtse wereld. Als student in Manchester komt hij “uit de kast” en dompelt zich onder in het alternatieve circuit.

Volslagen onverwacht voor zijn Britse vrienden kiest Mo opeens voor een aanvankelijk succesvolle carrière bij de AIVD. Maar als de wegen van Mo en Bilal elkaar kruisen is de geheim agent in een diepe neerwaartse spiraal geraakt. Op het moment dat het werk hem laat terugkeren naar Kanaleneiland, is Mo’s bestaan gedrenkt in de alcohol. Zijn motivatie is opgelost in rancune tegen zijn chefs. Meer van de plot zal ik niet verklappen.

Pouw schreef eerder Salaam!, zijn verslag van een jaar als undercover in de gelederen van de salafistische prediker Suhayb Salam. Zijn kennis van de islamistische beweging komt hem goed van pas in zijn beschrijving van de nog veel radicalere moslimextremisten rond “Bilal”. Levensecht beschrijft Pouw hoe de “broeders” achter hun pc’tjes op Kanaleneiland skypen met de echte jihadisten in Syrië, zwelgend in slachtofferdenken, mopperend op de “te westerse” jongerenimam (die een sterke gelijkenis vertoont met Yassin Elforkani), werkend aan de uitgelezen kans om aan de “kuffar” te laten zien dat “de moslims” zich niet laten onderdrukken.

Pouw neemt zijn lezers overtuigend mee door achterstandswijken, waar veel maar niet alles uitzichtloos is. Pouw geeft zijn multiculturele samenleving een eigen dynamiek. Allah heeft niet alles voorbestemd op Kanaleneiland. Een vrijgevochten meisje kan enkele jaren later opeens rondlopen als een in een niqab verpakte “zuster”. Maar een moslim militant van het eerste uur maakt zich los van de sociaal-religieuze druk en ergert de “broeders” door met een “Nederlandse” zonder hoofddoek op Kanaleneiland op te duiken voor familiebezoek.

Vol vaart vertelt Pouw zijn verhaal van de ene naar de andere onverwachte wending. Wat dat betreft had De Terugkeerling het zelfde effect als Bonita Avenue van Peter Buwalda, en Smeergeld van Nausicaa Marbe — twee andere boeken die ik bijna niet kon wegleggen.

Marbe had een perfecte timing door Smeergeld uit te brengen op een moment dat in Haarlem een grote corruptie-affaire uitbrak waarin de werkelijkheid de fantasie nog overtrof. Pouw bedacht zijn zeer Utrechtse De Terugkeerling op een moment dat islamextremisten in Parijs en Brussel levensechte aanslagen voorbereidden en uitvoerden.

Ook in zijn geval overtrof de realiteit de literaire bedenksels. Het doelwit van de Domstad-jihadisten bestaat niet meer. Niet vanwege van een terreuraanslag, maar als gevolg van een faillissement.

Patick Pouw, De Terugkeerling, Uitg. Lebowski

PS Nog drie andere boeken wachten op een bespreking. Choosing Sharia?, de voortreffelijke studie van Machteld Zee naar de Britse shariarechtbanken. What’s Left, de klassieker van de links-liberale Engelse columnist Nick Cohen over de verloedering van de links-liberale beweging, en Pourquoi j’ai quitté les Frères Musulmans van de uitgetreden Franse Moslimbroeder Mohamed Louizi.

De komende maand echter ga ik heel andere dingen doen. Op social media komen hooguit wat mooie foto’s langs, want ik ben niet het type dat zijn vakanties verpest door in de hotelkamer allerlei langlopende Twitterruzies uit te vechten.

Begin mei ben ik er weer. Tot ziens.