René Danen gaat door met herdenken en gebruikt Hedy d’Ancona als trekpop

Door Carel Brendel, 7 augustus 2012


Dit najaar zijn er in Amsterdam weer twee herdenkingen van de Kristallnacht. Van de door wethouder Andrée van Es beloofde dialoog tussen de joodse organisaties enerzijds en de ‘antiracisten’ rond René Danen anderzijds is niets meer vernomen. Het Centraal Joods Overleg gaat herdenken in de Portugese synagoge. Hedy d’Ancona is tegenover het Stadhuis de belangrijkste spreker op de door extreem-links gekaapte herdenking van de jodenvervolging. Het lijkt er wel op dat het gemeentebestuur daar — eindelijk – verstek zal laten gaan.

Waar komt toch dat grenzeloze respect voor het linkse activisme vandaan, waarvan Amsterdamse bestuurders in het algemeen en hoofdstedelijke GroenLinksers in het bijzonder zijn bezield? Vers in de herinnering ligt nog de komst van burgemeester Eberhard van der Laan naar een ‘general assembly’ van Occupy Amsterdam. In een tent op het Beursplein liet Eberhard de Softe zich volledig meesleuren in het malle vergaderritueel van de Occupy-gekkies, die elk woord van de gezagsdragers collectief herhaalden. Een vernederende ervaring voor Van der Laan, maar deze leek dat zelf niet door te hebben.

Na jarenlang geaarzel en protest tegen Haagse wetgevers treedt de Republiek Amsterdam nu wel doortastend op tegen kraakacties. Alleen GroenLinks blijft een zwak houden voor de kraakbeweging, die de laatste jaren weinig meer is dan een gratis huisvestingsproject voor Poolse en Italiaanse rugzaktoeristen.

Die overdreven consideratie voor krakers stamt uit de oertijd, toen CPN, PPR en PSP nog als aparte partijen door het leven gingen. Als verslaggever van Het Parool maakte ik begin jaren 80 een protesttocht mee, waarbij de ruiten van tientallen bankfilialen in de Amsterdamse binnenstad aan diggelen werden gegooid. Volgens de Duyvendakjes was het bankwezen namelijk verantwoordelijk voor de ontruiming van een van hun kraakburchten. Het gerinkel van ruiten hield uren aan zonder dat de politie effectief wist op te treden tegen de vernielingen. De schade bedroeg honderdduizenden guldens. De hoofdstedelijke CPN-leider Roel Walraven liep echter over van begrip voor deze ‘gerechtvaardigde volkswoede’.

Het is niet deze Kristallnacht die sinds november 1992 wordt herdacht in Amsterdam, maar de Duitse pogrom van 9 november 1938 die wordt gezien als het startsein van de Jodenvervolging. De eerste herdenking werd georganiseerd door een trotskistische jongerenorganisatie. In 1993 werd dit initiatief overgenomen door de stichting Nederland Bekent Kleur (NBK), het geesteskind van activist René Danen. De eerste jaren verliepen zonder wanklank. Iedereen was woedend op Duise neonazi’s. Iedereen vond dat Hans Janmaat en zijn Centrumpartij niet deugden. Dat het antisemitische geweld van 1938 door de nationaal-socialistische overheid werd aangestuurd en aangemoedigd, in tegenstelling tot het racistische geweld van onze tijd, was een detail dat voor het gemak even over het hoofd werd gezien.

De eerste wanklanken kwamen in 2000 tijdens een herdenking, waaraan naast NBK ook het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) deelnam. NBK-oprichter Abdou Menebhi werd door Jacques Grishaver (van het Nederlands Auschwitz Comité) van het podium gehaald, omdat hij de Palestijnse kwestie aansneed; volgens de joodse organisaties zou hij dat tegen alle afspraken in hebben gedaan.

NBK, begonnen als een brede beweging met vakbonden en politieke partijen (tot en met de VVD), raakte steeds meer in extremistisch vaarwater. November 2001 stond de herdenking in het teken van het gevaar-Pim Fortuyn. Daarna verdween NBK bijna zes jaar van de aardbodem. De antiracismeclub raakte in 2002 in diskrediet door de agressieve straatcampagne, die ze samen met de Internationale Socialisten had gevoerd tegen de ‘Hollandse Haider’ Pim Fortuyn.

In 2008 wekte Danen de herdenking van de Kristallnacht tot nieuw leven. De strijd tegen Geert Wilders werd nu het hoofdthema. Niet alleen deze politieke vernauwing van het thema jodenvervolging wekte ergernis. Nog meer aanstoot gaf de prominente aanwezigheid van de Internationale Socialisten. Deze trotskistische splintergroep trok in die jaren regelmatig op met de zeer antisemitische Arabisch-Europese Liga (AEL) met als infaam dieptepunt in 2004 de herdenking van Ahmed Yassin, de oprichter van de Palestijnse terreurbeweging Hamas — een organisatie die de gefingeerde Protocollen van de Wijzen van Zion en verwijzingen naar anti-joodse hadiths in haar Handvest heeft opgenomen. Op de Dam in Amsterdam spraken Miriyam Aouragh van de Internationale Socialisten en Abdou Menebhi van Emcemo, twee activisten uit de organisatie van Danen. Aouraghs opruiende toespraak werd door de aanwezigen begroet met de leus ‘Hamas, jihad, Hezbollah’. Danens NBK zag echter geen aanleiding om de samenwerking met de Internationale Socialisten te verbreken. De herdenkers van jodenhater Yassin staan vooraan en verkopen steevast hun krantjes bij de herdenking van de Duitse jodenvervolging.

In 2011 konden de joodse organisaties deze kaping van de Kristallnacht niet meer aanzien. Ze besloten om voortaan hun eigen herdenking te organiseren, met als vaste plek de Portugese synagoge. Ondanks de aanzwellende kritiek week Danen echter geen stap terug, ook al waren zijn politieke papieren inmiddels getroffen door een dramatische koersval. Eind 2009 maakte hij nog kans op een plek in het partijbestuur van GroenLinks. Een kandidatencommissie prees Danen voor zijn communicatieve vaardigheden en vond dat zijn netwerk veel kon betekenen voor GroenLinks. De kandidatuur van Danen werd echter op de valreep getorpedeerd door partijvoorzitter Henk Nijhof en fractieleider Femke Halsema. Minstens zo desastreus eindigden zijn pogingen om Geert Wilders via de rechter aan te pakken. Tegenover de triomferende mr. Bram Moszkowicz stonden de onbeholpen ‘advoclowns’ van de ‘antiracisten’. De landelijke partijtop van GroenLinks had het helemaal gehad met Danen en zijn medestrijder Mohamed Rabbae.

Danen deed een stapje terug. Zijn Nederland Bekent Kleur ging op in het Platform Stop Racisme en Uitsluiting, waarin overigens ook de Internationale Socialisten weer actief zijn. Onder een nieuwe vlag ging de omstreden herdenking verder. Onder druk van de critici kwam de nadruk meer te liggen op de Kristallnacht van 1938.

Twee herdenkingen dus vorig jaar, een van de joodse organisaties en een van de politieke onderwereld rond Danen en de Internationale Socialisten. Merkwaardig was dat het Amsterdamse gemeentebestuur hier geen morele keuze durfde te maken. Burgemeester Van der Laan hield een toespraak in de synagoge, GroenLinks-wethouder Andrée van Es ging naar de bijeenkomst van het Platform. Daar gaf ze overigens wel aan het bestaan van twee herdenkingen te betreuren. Ze deed een oproep aan het Platform om de dialoog aan te gaan met het Centraal Joods Overleg. “Wij bieden graag onze hulp aan om dit te realiseren; het onderwerp is te belangrijk om verdeeld over te blijven.”

De verdeeldheid blijft echter bestaan. Het CJO organiseert opnieuw de eigen herdenking in de Portugese ‘snoge’, zo laat Esther Voet van het CIDI desgevraagd weten. Het Platform organiseert opnieuw een eigen bijeenkomst met oud-minister Hedy d’Ancona als boegbeeld. Of liever als trekpop. Deze term leen ik van journalist Paul Damen, die PvdA-politicus Ed van Thijn bij een eerdere Danen-herdenking treffend omschreef als ‘trekpop van terroristische troep’. Nog steeds zijn de Internationale Socialisten van de partij, al zullen ze nu geen ‘Hamas, jihad, Hezbollah’ roepen.

Van de door Van Es beloofde dialoog is kennelijk niets terechtkomen. Bij de joodse organisaties bestaat daar weinig behoefte aan. Daar kan ik me iets bij voorstellen. De ‘antiracisten’ en Internationale Socialisten hebben de jodenvervolging gekaapt. Het is alsof de eigenaar in gesprek moet met de fietsendief over het gezamenlijk gebruik van de fiets. Uit de reacties blijkt alleen dat de twee herdenkingen niet gelijktijdig zijn. Het Platform Stop Racisme en Uitsluiting: “Uiteraard willen we een goede afstemming met andere herdenkingen die plaatsvinden.”

Wethouder Van Es is met vakantie en kan daardoor nog geen antwoord geven op vragen, die ik haar heb gesteld over de door haar aangekondigde bemiddeling. Uit alles maak ik op dat de dialoog niet tot stand is gekomen, en waarschijnlijk ook uitblijft. Eerder dit jaar eerde Van Es nog wel oud-NBK-activist en Yassin-herdenker Menebhi. Zo gaat dat in de hoofdstad: als je jarenlang actie voert in het troebele kielzog van de AEL en de trotskisten, en tussendoor miljoenen subsidie vergooit in een mislukt bouwproject, dan kun je altijd nog de Frans Bannincq Cocq-penning ontvangen vanwege je grote verdiensten voor de stad.

Op de sprekerslijst van het Platform Stop Racisme en Uitsluiting staan overigens geen vertegenwoordigers van het gemeentebestuur. Is op het Amsterdamse stadhuis eindelijk het besef doorgedrongen dat fatsoenlijke politici niets te zoeken hebben bij de bezigheden van René Danen?