CarelBrendel.nl

Wethouder Andrée van Es wil snel een gesprek met de leiding van de Amsterdamse moskee El-Ouma. Dat vertelde de GroenLinks-politica deze week tegen de stadszender AT5. Het Verwey-Jonker Instituut wilde een onderzoek doen naar het pedagogisch klimaat tijdens de koranlessen in twee moskeeën. Daarvoor hebben de onderzoekers twee jaar lang tevergeefs aangeklopt bij El-Ouma. Ook de Tilburgse vader en zoon Ahmed en Suhayb Salam wilden geen pottenkijkers in hun koranschool. Het onderzoek is daardoor gestrand, zo meldde minister Piet Hein Donner onlangs aan de Tweede Kamer.

Het onderzoek bij de moskee in Slotervaart kwam mede tot stand na opmerkingen van toenmalig stadsdeelvoorzitter Ahmed Marcouch. Het tegenwoordige PvdA-Kamerlid liet deze week weten ‘het spijtig en teleurstellend te vinden dat de El-Ouma niet wil meewerken’. Hij roept ouders op om misstanden te melden en zo nodig hun kinderen van de weekendscholen te halen”, aldus AT5.

In de berichtgeving komt niet naar voren dat deze moskee jaren lang als ‘troetelmoskee’ fungeerde voor de hoofdstedelijke politiek en de landelijke media. De moskee staat als ‘gematigd’ bekend. Mohammed Bouyeri, de in deze buurt opgegroeide moordenaar van Theo van Gogh, verruilde de El-Ouma dan ook voor de salafistische El-Tawheed, voordat hij nog verder radicaliseerde.

De moskee aan het August Allebéplein is te klein met als gevolg, dat er op vrijdag tegen de regels in op straat wordt gebeden. NRC Handelsblad schreef hierover al op 5 mei 2007 in een reportage over de buurtregisseurs Philip Hammel en Don de Jong: “Het politiebureau waar De Jong en Hammel zitten, staat recht tegenover de El-Ouma moskee op het August Allebéplein. Het is vrijdagmiddag. Het gebed in de moskee gaat beginnen. Don de Jong loopt naar het raam en wijst naar buiten. De gelovigen hebben het pleintje voor de ingang bedekt met tapijten, waarop ze aan het bidden zijn. De moskee is niet groot genoeg.

‘Mooi hè’, zegt De Jong. ‘Eigenlijk zou het wel binnen moeten gebeuren, omdat het een privé-aangelegenheid is, maar het hoort ook een beetje bij deze buurt.’ Hij heeft bijna elke vrijdag dienst, en altijd kijkt hij even naar het gebed. Zelf is hij niet gelovig, maar toch doet het hem wel wat, zegt hij. De verbondenheid die deze mensen onderling uitstralen, daar heeft hij bewondering voor.”

Op 7 juni 2007 meldde NRC Handelsblad dat er sinds kort een frisse wind waaide in de El-Ouma moskee. De nieuwe imam Mohammed Ben Ajiba (‘rechtstreeks uit Marokko, maar met moderne boodschappen’) en vooral zijn jonge hulpimam Yassin Elforkani probeerden de islam te verbinden met de samenleving. Elforkani, die in deze reportage uitgebreid aan het woord kwam, sprak de jongeren in de probleemwijk Slotervaart toe in hun eigen taal over alledaagse onderwerpen als criminaliteit en schooluitval.

Stadsdeelvoorzitter Marcouch was tevreden, zo liet hij weten aan treinkrant Metro (28 augustus 2007). “De preken in de El-Ouma zijn een goed voorbeeld. De imam besteedt nu aandacht aan kernwaarden in onze samenleving en de vrijheid van meningsuiting.” In het AD (24 september 2007) prees Marcouch de moskee ook voor haar inzet tegen de radicalisering onder jongeren. “Voorheen sprak de imam in monologen, nu vinden er ook interactieve gesprekken plaats. Het is beter de vraag ‘Is het halal om het bloed van Geert Wilders te laten vloeien?’ te laten stellen, zodat je er op in kan gaan, dan onbeantwoord te laten.”

Na de dood van Bilal B., die in oktober 2007 werd neergeschoten toen hij instak op twee agenten, deed ook de moskee haar uiterste best om de rust in de buurt te herstellen. De El-Ouma-moskee nam in maart 2008 ook deel aan de discussie over de Wilders-film Fitna, waarop door Nederlandse moslims zeer rustig werd gereageerd. Mohamed Rabbae van het Landelijk Beraad Marokkanen hield er een persconferentie, omringd door vooraanstaande moslims – onder anderen Elforkani, moskeewoordvoerder Khalil Aitblal en de Haagse imam Elbakali Elkhammar, die namens de Vereniging van Imams moslims opriep om hun rust en kalmte te bewaren.

De El-Ouma beleefde een hoogtepunt als troetelmoskee in juni 2009. De Amsterdamse hoofdcommissaris Bernard Welten startte daar een wervingscampagne voor nieuwe politiemensen. Op zijn sokken hield hij een speech in de gebedsruimte, waarna hij een stapel ‘carrièrekranten’ uitdeelde aan de voorzitter van de moskee. Khalil Aitblal, woordvoerder van de Unie van Marokkaanse Moskeeën Amsterdam en Omstreken (Ummao), reageerde enthousiast volgens Metro (5 juni 2009). “Wij zorgen dat de carrièrekranten worden neergelegd in alle moskeeën die bij ons zijn aangesloten.” De politie moet niet aan personeelswerving doen in religieuze gebouwen, oordeelde het verontwaardigde VVD-raadslid Robert Flos, maar burgemeester Job Cohen praatte deze ernstige inbreuk op de scheiding van kerk en staat goed met een beroep op de diversiteit.

De eerste haarscheurtjes waren toen al ontdekt. In juni 2008 sloeg Marcouch alarm over lijfstraffen in de koranschool. De voorzitter van Slotervaart sprak (onder meer in Trouw, 21 juni 2008) over lessen, die zouden worden gegeven ’onder erbarmelijke omstandigheden, in stinklokalen en met een slecht pedagogisch klimaat’. Tegen deze achtergrond hield Marcouch zijn politiek zeer omstreden pleidooi voor koranlessen in het openbaar onderwijs.

Namens de moskee reageerde Ummao-zegsman Khalil Aitblal. Hij sprak over ‘spierballentaal met enige kern van waarheid’. Aitblal, de veel radicalere opvolger van Marcouch als moskeewoordvoerder: “(Hij) schetst een beeld van kinderen die aan de lopende band geslagen en gefolterd worden. Er zijn incidenten. Ook bij ons. Maar de buitenwereld moet niet voorbijgaan aan het feit dat er in moskeeën op een andere manier wordt onderwezen.”

Voor Eberhard van der Laan, toen nog minister van integratie, was dat aanleiding om een onderzoek te vragen aan het Verwey-Jonker Instituut. Maar al binnen een jaar (Trouw, 19 december 2009) kwamen de eerste berichten dat noch de salafistische vader en zoon Salam in Tilburg, noch de ‘gematigde’ El-Ouma mee wilde werken. Eimert van Middelkoop (ChristenUnie), na de val van het kabinet-Balkenende tijdelijk verantwoordelijk voor integratie, meldde in september 2010 nieuwe vertragingen. Het moskeebestuur in Slotervaart beschouwde de aanhoudende politieke aandacht voor de werkwijze van de moskee als ’een inbreuk op het recht van geloofsvrijheid’. (Parool, 27 september 2010). Vier maanden later is onderzoekster Trees Pels helemaal vastgelopen. Ondanks diverse bemiddelingspogingen blijft de moskee dwarsliggen.

Weinig aandacht kreeg de reportage Nederland, Balkanland in De Groene Amsterdammer (16 juni 2010) van Robbert van Lanschot, schrijver van Café Mogadishu: Omzwervingen door het andere Nederland. Daarin beschrijft hij hoe moslims zich in de steden terugtrekken in hun eigen afgescheiden wereld. Op pad door de Vogelaarwijken bezocht Van Lanschot ook de (inmiddels onbereikbare) website van El-Ouma. De site waarschuwde de gelovigen om vooral weg te blijven op feestelijkheden – verjaardagsfeesten, Sint-Maarten, Sinterklaas, Kerstmis, jubilea – van niet-gelovigen. “Hoe kunnen we ze feliciteren met het feit dat ze ongehoorzaam zijn aan Allah?” Geen voorbeeld dus van de door Cohen gedroomde integratie via de moskee.

Dat neemt niet weg dat El-Ouma en Elforkani na november 2004 een rol hebben gespeeld bij de bestrijding van gewelddadig extremisme onder jongeren in Slotervaart. Inmiddels heeft de jongerenimam een belangrijke plaats plaats binnen de Moslimbroederschap in Nederland. Hij heeft zelf verklaard dat hij bestuursvoorzitter is van de nieuwe moskee in Slotervaart van de FION, de organisatie van ‘de omstreden Moslimbroeder’ Yahia Bouyafa. Van deze beweging gaat volgens de AIVD geen direct gevaar uit. Desondanks maakt de inlichtingendienst zich zorgen op de langere termijn gezien hun streven naar een ‘herislamisering‘ van de moslimgemeenschap. (Zie het jongste jaarverslag, over 2009, PDF, pagina‘s 20 en 21). Als de El-Ouma ook weer de jongste oproep van Marcouch naast zich neerlegt, moeten politiek en media maar eens op zoek gaan naar een andere troetelmoskee.

Aanvulling: Weblog Republiek Allochtonië heeft de tweets geplaatst waarmee de moskeeorganisatie Ummao heeft gereageerd op de hierboven vermelde berichtgeving van AT5, dat zich op zijn beurt baseerde op een door Binnenlandse Bestuur geciteerde brief van minister Donner, waarop UMMAO niet ingaat. De UMMAO spreekt van ‘stemmingmakerij’ en ‘mediahypes’. Inmiddels is er een gesprek geweest tussen de moskee en Achmed Baâdoud, stadsdeelvoorzitter in Amsterdam-Nieuw-West.