CarelBrendel.nl

“Wie in de wijde wereld van fatwa’s duikt, komt buiten adem boven en komt tot de conclusie dat zij niets hebben ingeboet aan destructieve invloed sinds 1989. Vooral voor meisjes en vrouwen. Van fatwa’s die vrouwen verbieden auto te rijden tot fatwa’s die vrouwen verbieden alleen te reizen en buitenshuis te werken. Van fatwa’s die huiselijk geweld verdedigen tot fatwa’s die toestemming verlenen hele jonge meisjes te huwen, zelfs tot aan de wieg. Sommigen zullen zeggen dat er ook fatwa’s zijn die meisjes en vrouwen beschermen tegen geweld en onderdrukking. En sommigen zullen wijzen op de antiterrorisme fatwa’s die naast de pro-terrorisme fatwa’s zijn uitgesproken. Terecht. Maar het idee dat wij een gedachtenpolitie nodig hebben om te kunnen oordelen dat geweld uit den boze is, is toch eigenlijk van de zotte.”

Opmerkelijke passage uit het spraakmakende pamflet De Laatste Fatwa, dat gisteravond werd gelanceerd door GroenLinks-Kamerlid Tofik Dibi. De oproep werd mede ondertekend door het
PvdA-Kamerlid Ahmed Marcouch, door programmamaakster en voormalig GroenLinks-parlementariër Naima Azough en door de theoloog Mohamed Ajouaou, hoofd islamitische geestelijke verzorging bij het ministerie van Veiligheid en Justitie.

Hun oproep eindigde als volgt: “Met deze fatwa nemen wij stelling tegen de Taliban die meisjes van 13 in Afghanistan met zoutzuur overgieten en voor het leven verminken, omdat ze domweg naar school willen. Maar ook, zij het in mindere mate, tegen radicale islamcritici die ons proberen op te sluiten in hun dogmatische interpretatie van ons geloof. Met de laatste fatwa is 11 september 2001 niet voor niets geweest. Met het collectief en massaal uitspreken van één laatste fatwa laten wij ons niet langer reduceren tot machines zonder hart en ziel, met de laatste fatwa laten wij zien wie wij zijn: individuen met een eigen hart, een eigen ziel, een eigen geest en een eigen geweten. Wij zijn moslims met opgeheven hoofd en deze laatste fatwa is een uitnodiging aan moslims wereldwijd om onderdeel te zijn van een nieuwe generatie die verklaart: nooit meer een fatwa.”

Een fatwa om nooit meer een fatwa uit te spreken. Het doet een beetje denken aan de slagzin die je vroeger hoorde bij vredesdemonstraties: “Fighting for peace is like fucking for virginity.” Het duurde niet lang of de eerste ‘fatwa’s’ verschenen tegen de oproep. Voorop liep Geert Wilders, grootmoefti van de rechtse kerk: “Dibi wil laatste fatwa om islam van extreme denkers te bevrijden. Maar wat we nodig hebben is een fatwa om ons van de islam te bevrijden!” Bij Nieuwsuur meldde zich desgevraagd de salafistische sjeik Fawaz Jneid. “Dibi roept op tot een nieuw geloof dat niets te maken heeft met de islam. Een ware moslim onderwerpt zich aan de Koran en de religieuze wetten. Dibi wil dat wij onze stemmingen volgen op ons verstand. Hij roept dus op tot een nieuw geloof dat uitgaat van begeerten en lusten.” Over mogelijke bedreigingen aan het adres van de opstellers deed de Haagse sjeik zeer cynisch: “Dibi en zijn ideeën stellen niets voor. Hij verdient het niet om gevaar te lopen.”

Een snelle fatwa kwam er ook van Peter Breedveld, voorganger van de Linkse Kerk in Hersteld Verband. “Dibi gaat door het stof om Wilders te paaien, en die blijft toch alleen maar geïnteresseerd in een grondige Endlösung van het moslimprobleem. Wat we nodig hebben is geen oproep aan moslims om zich van hun redelijke kant te tonen, maar een beroep op onze eigen leiders om zich wat beschaafder te gedragen… Ook zijn het niet de moslimextremisten waar we in Nederland bang voor moeten zijn, maar de extremisten onder de Wildersfans, die zich veilig genoeg voelen om op hun blogs openlijk te fantaseren over genocide en zelfmoordaanslagen,” aldus de eindredacteur van Frontaal Naakt.

Uit het buitenland kwam de Canadese islamhervormster Irshad Manji direct met een sympathiebetuiging. Eerder op de dag verscheen een interview met haar in De Pers. In haar boeken spoort ze moslims aan om zelf te denken en zich niet afhankelijk te maken van geestelijken. Manji spreekt van een ‘ideeënstrijd’: “Binnen de islam vind ik niet eens het verschil tussen extremisten en gematigden de meeste betekenis hebben, maar het onderscheid tussen gematigden en hervormers. Gematigden zijn behoorlijk conservatief en daardoor meer deel van het probleem dan van de oplossing.” Met haar boeken is Irshad Manji overigens een buitenbeentje binnen de islam. Ze is in het verleden met de dood bedreigd en krijgt veel haatmail over zich heen. Ze wordt door tegenstanders weggezet als een afvallige of als iemand, die zich voor het karretje van de islambashers laat spannen. Wajahat Ali, medeschrijver van een recent rapport tegen islamofobie, noemde haar een ‘info-tainment prostituéé’ – een krasse uitspraak voor de latere opsteller van een rapport tegen haatzaaien.

Bijval voor Dibi c.s. kwam er ook van de liberale islamcritici en van partijgenoten. Voormalig GroenLinks-leider Femke Halsema twitterde over een ‘dapper en moedig betoog’, PvdA’er Fouad Sidali noemt het ‘een moedig initiatief’. Bij deze meningen sluit ik me aan ondanks enkele kanttekeningen. Een oproep om geen fatwa’s meer uit te vaardigen is prachtig, maar de dagelijkse praktijk is dat gelovigen wereldwijd geestelijken om raad vragen met adviezen over de kleinste dingen. Een manifest van vier Nederlanders zal daar weinig veranderen. Opmerkelijk is ook de handtekening van Marcouch. Enkele jaren geleden bestempelde hij nog de geestelijke Yusuf al-Qaradawi (de voorzitter van de European Council for Fatwa and Research) als ‘een paus voor moslims die zijn autoriteit aanwendt om in Europa de westerse islam van de grond te tillen’. Dat zei de toenmalige stadsdeelvoorzitter van Slotervaart in De Telegraaf van 15 februari 2009. Toen al nam Marcouch overigens ruim afstand van de antisemitische en terroristische fatwa’s van al-Qaradawi. Betekent dit laatste manifest inderdaad dat het PvdA-Kamerlid nu ook diens waarde als ‘moslimpaus’ ter discussie stelt?

Vragen zullen er ook zijn over de deelname van twee politici en een ex-Kamerlid. In mijn tijdlijn zag ik zowel beschuldigingen dat GroenLinks zich wil profileren over de rug van moslims als suggesties dat het manifest niet meer is dan een opzetje om Wilders en de PVV dwars te zitten. Was het daarom wel zo verstandig om het initiatief te lanceren via een politicus, die wordt bijgestaan door een andere politicus, een ex-Kamerlid en een voor het grote publiek onbekende theoloog? Veel hangt af van de vraag of de tien jaar na 11 september opgestane islamhervormers hun beweging weten te verbreden. Nog belangrijker is of de mooie woorden een vervolg krijgen. Durven ze hun islamkritiek door te zetten of zullen ze zich laten inkapselen door conservatievere krachten? Het is in elk geval een nieuwe lente en een nieuw geluid, dat mede is geïnspireerd door de Arabische Lente. Maar in de harde werkelijkheid dreigt deze hoopgevende lente nu al om te slaan in een sombere herfst.

Sommigen menen dat de islam per definitie niet valt te hervormen. Anderen willen ons wijsmaken dat er geen problemen bestaan rond de islam, behalve dan een paar terroristische figuren ‘die geen echte moslim zijn’. De opstellers van The Final Fatwa krijgen de mooie maar moeilijke taak om beide opvattingen te bestrijden.