Multi-etnisch is prima, maar het móet zeker niet multicultureel

Door Carel Brendel, 4 september 2012


Net nu ik voor het eerst van mijn leven overweeg om op de Partij van de Arbeid te stemmen, doet men er van alles aan om dit te voorkomen. Hinderpaal nummer één is het gespin van de PvdA-welgezinde publieke omroep. Diederik Samsom heeft het naar mijn mening goed gedaan in de twee lijsttrekkersdebatten die ik heb gevolgd. Maar om nu te zeggen dat hij zo overweldigend voor de dag kwam…

Heb je bewijzen voor de partijdigheid van de publieke omroep, is de onvermijdelijke vraag. Nee, ik heb geen dossier opgebouwd. Net als met de onveiligheid op straat gaat het om een ‘gevoel’. Het zit hem in de welwillendheid, waarmee PvdA-politici doorgaans worden behandeld in programma’s als Pauw & Witteman, Buitenhof en De Wereld Draait Door. In de ijzigheid waarmee VVD-kopstukken in de zelfde programma’s worden benaderd. In de manier waarop politici en kiezers van PVV of SP — duidelijk niet Ons Soort Partijen — vaak worden weggezet. De gretigheid waarmee actualiteitenrubrieken inhaken op ruzies binnen de PVV en het gebrek aan gretigheid bij LPF-toestanden in het linkse kamp. Toen bijvoorbeeld PvdA-leden elkaar in 2010 bijna letterlijk de tent uitvochten in de PvdA-afdeling Rotterdam-Feijenoord, waren de cameraploegen in geen velden of wegen te bekennen.

De eenzijdige documentaires van Zembla over Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders. Het gemak waarmee omroepverslaggevers beweringen van de gevestigde politiek poneren als vaststaande feiten. De manier waarop uitlatingen van slecht in Hilversum liggende politici subtiel worden verdraaid. Toch nog maar een voorbeeld hiervan dat me sterk is bijgebleven. Direct na de moord op Theo van Gogh verklaarde VVD-minister Gerrit Zalm dat Nederland in oorlog was met de extremistische islam — met types dus als Mohammed Bouyeri die de cineast/columnist uit religieuze motieven uit de weg had geruimd. Daar werd direct van gemaakt dat Nederland in oorlog zou zijn met de islam, wat Zalm absoluut niet had gezegd of bedoeld. Hoe vaak is de verdraaiing van Zalms woorden niet herhaald in het islamdebat, ook in uitzendingen van de publieke omroep?

Desondanks ben ik bereid om de sociaal-democratie op 12 september te zien als het redelijke alternatief voor VVD, SP, GroenLinks, D66 en PVV — partijen die ik om zeer uiteenlopende redenen minder of helemaal niet zie zitten. Maar dan moet Diederik Samsom mijn stemplezier niet gaan bederven. Dat deed hij met een interview dat gisteren in het Parool verscheen onder de kop ‘Het móet multicultureel’.

Samsom herhaalde er een stelling die ook vaak in Hilversumse praat- en actualiteitenrubrieken wordt gehoord. CDA en VVD zouden ‘een rancuneus eigenlijk-moet-u-zich-afvragen-of-u-hier-wel-hoort-beleid’ hebben gevoerd. Hij maakte daarmee een volstrekte karikatuur van het gedoogkabinet-Rutte. De PvdA-leider ging er geheel aan voorbij, dat het laatste kabinet-Balkenende door toedoen van Wouter Bos ten val was gebracht, en dat Job Cohen niet al te handig heeft geopereerd tijdens de vorige kabinetsformatie. Zo werden CDA en VVD in de armen gedreven van Wilders. En nu krijgen ze van Samsom het verwijt dat ze deze schandvlek proberen van zich af te wassen.

Maar goed, zoiets hoort bij het politieke spel. Over twee weken gaat Samsom meepraten over een middenkabinet met dezelfde politici die nu nog het onuitwisbare stigma op hun voorhoofd dragen. Meer moeite heb ik met Samsoms omarming van de multiculturele samenleving. Tenzij de PvdA-voorman wat anders bedoelt dan er staat, namelijk een omhelzing van de multi-etnische samenleving. Het gaat namelijk om twee verschillende begrippen, waarover de nodige spraakverwarring bestaat.

‘De multiculturele samenleving is een feit’ is een veelgebruikte dooddoener in het debat over integratie en immigratie. Daarbij wordt gedoeld op de vele westerse en niet-westerse allochtonen, die uit alle windstreken en ex-koloniën naar Nederland zijn gereisd. Het is inderdaad een feit dat er mensen afkomstig uit ongeveer 190 landen in ons land wonen. Een groot deel van deze immigranten is er in geslaagd om zich uitstekend aan te passen. Daarmee is de multi-etnische samenleving gelukt. Iets om trots op te zijn. Maar dat maakt Nederland nog niet tot een multicultureel land, zoals Samsom verkondigt in het Parool.

Columnist Sylvain Ephimenco heeft het verschil tussen multi-etnisch en multicultureel voortreffelijk uitgelegd in een interview met de Belgische website Liberales. Het vraaggesprek is alweer acht jaar oud, maar de tekst staat wat betreft dit onderwerp nog steeds als een huis. Ephimenco: “Ik maak een onderscheid tussen multicultureel en multi-etnisch. Multicultureel betekent dat de dominante cultuur met haar specifieke waarden wordt afgevlakt en dat alle culturen gelijkwaardig zijn. Het multiculturalisme omarmt ook het cultuurrelativisme: je hoeft niet op ons te lijken want we zijn de moeite niet waard, doe wat je wil, spreek je eigen taal. Multi-etnisch betekent dat er geen monolitisch blank blok bestaat en dat we de verscheidenheid aanvaarden maar wel allemaal verenigd zijn rond enkele gezamenlijke waarden zoals de gelijkheid van man en vrouw. We mogen geen duimbreed toegeven aan culturen die vinden dat vrouwen een ondergeschikte rol hebben aan de man. Of de vrijheid van meningsuiting. Daar mag niet aan geraakt worden. En die waarden moeten de steunpilaar zijn van de multi-etnische samenleving.”

In dat gesprek zei Ephimenco verder dat voor hem ‘assimilatie’ geen vies woord is, maar het gevolg van een natuurlijk proces van aanpassing aan het land van aankomst. Ter verduidelijking. Multi-etnisch betekent dus niet dat migranten voortaan verplicht stamppot moeten eten, Jan Smit en Frans Bauer moeten draaien of hun kinderen per bakfiets moeten vervoeren. Het betekent ook niet dat migranten hun religie bij de grens moeten inleveren. Het betekent wel dat we fenomenen als sharia, niqab, eerwraak, cliëntelisme, homofobie en vrouwenbesnijdenis niet gelijkwaardig vinden aan de verworvenheden van onze vrije democratische samenleving. Laat Samsoms ‘het móet multicultureel’ alsjeblieft niet betekenen dat we deze multiculturele uitwassen weer gaan omarmen of goedpraten.

Volkskrant-columnist Bert Wagendorp geeft vanmorgen een positieve uitleg aan Samsoms interview. “Wat ons altijd heeft dwarsgezeten in de multiculti-discussie, is het multiculturalisme: de ook in PvdA-kringen lang populaire gedachte dat het toch niet de bedoeling kon zijn mensen uit andere culturen te verzoeken hun gedrag aan de Nederlandse cultuur en wetgeving aan te passen. Die naïviteit, zegt Samsom, heeft zijn partij achter zich gelaten.”

Van de weeromstuit stopt Wagendorp met het verketteren van de mensen, die jaren lang de PvdA hebben bekritiseerd, juist vanwege deze naïviteit. Met instemming citeert hij nu de Leidse rechtsgeleerde Paul Cliteur: “De multiculturele samenleving is nog niet gelukt, maar als we het multiculturalisme als ideologie overboord gooien, dan zal dat eens wel moeten lukken.” Overigens waren het juist de door Samsom en Wagendorp verguisde leiders Rutte en Verhagen, die als eerste regeringsleiders in Nederland het multiculturalisme officieel over de reling smeten. Met als gevolg het door de oppositie aangewakkerde ‘eigenlijk-moet-u-zich-afvragen-of-u-hier-wel-hoort-gevoel’, waar de PvdA-leider nu over klaagt, maar dat sinds kort ook heerst onder de ‘moslimprominenten’, die de PvdA-koerswijziging niet kunnen volgen.

Bij het overboord gooien van de multiculturele ideologie hoort wat mij betreft ook het schrappen van de bijbehorende terminologie. Misschien ben ik als aspirant PvdA-stemmer te argwanend, maar ‘het móet multicultureel’ klinkt mij nog te veel als een knieval voor klagende moslimfundamentalisten en betuttelracisten uit het Vogelaar-tijdperk.